مرد ایرانی که کلید همه قفل ها را دارد - مجله کالارنا

به گزارش خبرنگاران، دنیای رنگارنگ و پرراز کلکسیون دارها عجایبی را درون خود دارد که سرک کشیدن در کاروبار آنها و فهمیدن رمز و راز جمع کردن مجموعه شان سوژه داغ گزارش ما شده است. معرفی کلکسیون های عجیبی مثل قفل، زنگوله، کبریت، سیگار و بعلاوه صحبت کردن با مجموعه دارانی که گاهی تا میلیون ها تومان پول صرف تهیه یک قوطی کبریت می نمایند، خالی از لطف نیست. جمع کردن مجموعه ای از قفل ها و زنگوله های قدیمی و امروزی آن قدر برای صاحبش مجذوب کننده بود که باعث شد به فکر تاسیس یک موزه بیفتد.

قفل گنجه یا گنجینه قفل؟

اول فقط دوستش داشتم. کارم این شده بود که هر روز قبل از برگشتن از مدرسه یک سر می رفتم خانه مادربزرگم؛ بعد تا نمی دیدمش بیرون نمی رفتم. هم کوچک بود، هم ریزه کاری زیاد داشت. مادربزرگ دل به خرت و پرت های گنجه اش سپرده بود و من دلداده قفل در گنجه اش شده بودم؛ این را سیدضیاءالدین قریشی زاده می گوید.

سیدضیاءالدین قریشی زاده صاحب کلکلسیونی که قیمت ندارد

حالا 30 سال از آن موقع گذشته و او صاحب کلکسیون نفیسی از قفل های ایرانی و فرنگی است؛ قفل هایی که کوچک ترین آنها کمتر از 10 گرم وزن دارد و درشت ترینشان هم 2 کیلوگرم! اولین پولی که دستم آمد، قفل گنجه مادربزرگ را خریدم. هنوز هم دارمش؛ نوبر مجموعه قفل های تزئینی است. با اینکه اهرم هایش از فولاد است اما برای بازشدن به قلق خاصی نیاز ندارد.

مخصوص زنان خانه دار است و بیشتر یک نگهدارنده است تا حفظ نماینده.قریشی زاده قدم به قدم صفحه های علمی کلکسیونش را ورق می زند و دنیایی سرشار از راز را به تصویر می کشد. کلکسیون قفل من 3500 عضو دارد که از این تعداد 100قفل نفیس و قیمتی هستند و علاوه بر جنبه مادی، پشتوانه تاریخی و فرهنگی هم دارند.

قریشی زاده برای جمع وجورکردن کلکسیون قفل و کلیدمیلیون ها تومان خرج نموده است. این هزینه شامل خرید، حمل و نقل و نگهداری می گردد. قریشی زاده آن قدر برای کلکسیون بی همتایش ارزش قائل است که همه این گنجینه نفیس را در محلی خاص تحت تدابیر ویژه امنیتی نگهداری می نماید؛ مجموعه ام چیزی کم ندارد و می گردد از آن به عنوان یک موزه استفاده کرد؛ موزه ای که علاوه بر جنبه فرهنگی از زاویه ای دیگر به زندگی های اقوام و ملل گوناگون نگاه می نماید.

نمونه ای از اجداد قفل های امروزی

قفل و کلیدهای کلکسیون این مجموعه دار تقسیم بندی های گوناگونی دارند؛ برای مثال قدیمی ترین قفل آن مربوط به دوران ساسانی است و آن قدر ظریف و هنری ساخته شده که چشم هر بیننده ای را خیره می نماید. قریشی زاده می گوید: قفل های دوران قبل از اسلام عموما از جنس نقره بوده و علاوه بر جنبه امنیتی، به قفل های طلسماتی هم معروفیت داشته اند. با اینکه میزان کوچک ترین قفل ها از 3 سانتی متر هم کمتر است اما روی بدنه نقره کاری شده آنها مملو از وردهایی است که برای حفاظت خدایان از اموال موجود در گنجینه یا حتی شخص حامل آن نوشته شده است.

او برای به دست آوردن انواع قفل هایی که حالا بی صدا در صندوقچه های چوبی خوابیده اند، مشقت های زیادی تحمل نموده است؛ قفل های قدیمی باتوجه به نوع، ظرافت و موادی که روی آنها به کار رفته است، شناسنامه سربه مهری از سازنده شان هم هستند. برای همین، با تماشا آنها می گردد شهری را که قفل در آن ساخته شده و حتی برخی وقت ها سازنده قفل را هم شناسایی کرد. تا همین چند سال پیش، قفل سازی یک صنعت مهم در کشورمان بود اما باتوجه به پیشرفت های علمی، قفل سازهای دزفولی که نام و آوازه زیادی هم به هم زده بودند، خیلی وقت است که بیکار شده اند.

کوچک ترین قفل موجود در کلکسیون قفل جنبه تزئینی داشته است

از هر شهر و کشوری که فکرش را بکنید قفل و کلید در مجموعه قریشی زاده وجود دارد؛ قفل های دوره های اسلامی و ایلخانی هم ظرافت داشتند. از منظر مکانیکی دقت زیادی در ساخت آنها به کار رفته بود. از این دوران، کمترین تعداد قفل در مجموعه وجود دارد.

دوران صفویه اوج صنعت قفل سازی به شمار می رود تا جایی که صنعت کاران ایرانی ساکن دشت های جنوبی ایران، قفل های زینتی و طلسماتی شان را به هندوستان و چین هم صادر می کردند. حالا از آن دوران زمان زیادی گذشته است و این قفل و کلیدهای آلمانی هستند که در بازار حرف اول و آخر را می زنند. اولین قفل خارجی سال 57 به مجموعه ام اضافه شد. یکی از دوستان خانوادگی به مجارستان رفته بود و یک قفل نیمه مکانیکی به عنوان سوغات به من هدیه داد. بعد از آن آلمانی ها، سوئدی ها، اتریشی ها و... هم در مجموعه ام برای خودشان جا بازکردند.

نمونه ای از اجداد قفل های امروزی

مجموعه دارها اعتقادات جالبی دارند؛ مثلا اینکه برای تهیه یک مورد خاص به آب و آتش می زنند تا آن را به کلکسیونشان اضافه نمایند، حتی تا پای معامله هم می روند اما اگر طرف راضی نباشد با این اعتقاد که نفرینش دلسردشان می نماید پاپس می کشند. قریشی زاده می گوید: برای خرید یک قفل هیچ وقت نباید حساسیت به خرج داد چون باعث می گردد صاحب آن دندان گردی کند و برای یک قفل بی ارزش تا میلیون ها تومان پول بخواهد.

با اینکه مجموعه قفل و کلیدهای این کلکسیون دار ازنظر قیمت و ارزش معنوی به تایید کارشناسان سازمان میراث فرهنگی هم رسیده، این سازمان هیچ تعهدی برای نگهداری و ضبط این مجموعه ندارد؛ سال گذشته خودم طرح ساخت موزه قفل و کلید خاورمیانه را نوشتم و آن قدر دوندگی کردم که سازمان میراث فرهنگی بالاخره آن را تصویب کرد اما همه کارهای ساخت و کسب جواز و آماده سازی را به خودم محول نموده است.

از مجموع 3 هزار و 500 قفلی که در کلکسیون قریشی زاده وجود دارد، فقط 100 قفل بدون کلید هستند که از این تعداد، به خاطر پیچیده بودن ساختار، یک قفل مربوط به دوران سلجوقی و یک قفل تزئینی مربوط به دوره اول تاریخ اسلامی و ساخت عثمانی باز نمی شوند.

نمونه ای از اجداد قفل های امروزی

قریشی زاده که این روزها درگیر ساخت ساختمان موزه قفل در تهران است، می گوید: تابه حال مشکل امنیتی ای نداشته ام اما نگهداری چنین مجموعه نفیسی آن هم بدون یاری دولت می تواند خطرناک باشد. ما مثل کلکسیون داران تمبر، اتحادیه نداریم؛ برای همین خودمان باید تمام هزینه ها را بپردازیم.در کنار مجموعه 3هزارتایی قفل، قریشی زاده چندسالی است که زنگوله هم جمع می نماید؛ زنگوله ها دنیای پرسروصدایی دارند. جمع کردن آنها برایم جنبه تفریحی دارد و فعلا همه شان ایرانی هستند. زنگوله ها هم درست مثل قفل ها ظرافت های ویژه ای دارند و جنبه تزئینی آنها بر دیگر جنبه هایی که برایشان متصور شده اند، رجحان دارد.

گران ترین زنگوله ای که در کلکسیون قریشی زاده وجود دارد که خیلی می ارزد و آن را از یک چوپان مراغه ای خریده است؛ رفته بودم دنبال قفل که زنگوله را دیدم؛ خیلی ظریف و تمیز روی آن مهره کاری شده بود و صدای زیری داشت. همین باعث شد بخرمش و حالا در کنار قفل ها هزار عدد نگوله هم دارم. این مرد خلاق امیدوار است بالاخره موزه قفل را افتتاح کند تا همه بتوانند از نزدیک، مجموعه نفیس او را ببینند اما خودش می گوید این کار مسائل زیادی دارد.