روفرشی های روح افزا - مجله کالارنا

این استان که درست در قلب ایران جای گرفته و سرزمین تفتیده اش داستان ها در دل خود دارد، از قطب های نساجی ایران هم به شمار می رود.

منسوجات و دستباف های دستی و صنعتی صندلی ویژه ای در اقتصاد این خطه دارد و بخش مهمی از فراوریات بومی و اشتغال زا و درآمدزا و ارزآور آن را به خود اختصاص داده است.

یکی از مصنوعات رشته نساجی در یزد که بسیار کاربردی و اشتغال زا بوده، بافت روفرشی است؛ مفروشی نازک تر از قالی و ضخیم تر از پارچه که برای پهن کردن روی فرش استفاده می گردد تا دستباف های گران قیمت و باارزش ایرانی بر اثر آفتاب و... کیفیت خود را به مرور زمان از دست ندهند.

روفرشی نوعی زیرانداز عالی با وزن کم و قابلیت شست و شوی آسان نیز به شمار می رود. این محصول با کیفیت فراوریی بالا و طرح و نقش های متنوع و زیبا توانسته در 50سال گذشته برای خودش شهرتی دست و پا کند، طوری که امروزه ده ها فراورینماینده روفرشی در یزد روزانه صدها متر روفرشی در اندازه ها و طرح های مختلف با کیفیت های متنوع به بازارهای داخلی و خارجی ارائه می نمایند.

روفرشی هایی با نقش های اصیل ایرانی

در طراحی انواع مفروش ها و زیراندازهای ایرانی از نقشه های اسلیمی، ترنج، بته ای، شاه عباسی و... و نقش و نگارهای گلیم استفاده شده که تقریبا همین طرح های بومی در بافت روفرشی یزد هم به کار رفته است. درواقع نقوش و طرح های ایرانی با تأثیرپذیری از ذهنیت فرهنگی نظیر نژاد، قوم، آیین و رسوم و موقعیت جغرافیایی، هویت بخش صنعت روفرشی در ایران و یزد است. روفرشی های یزد با مواد اولیه بومی و اغلب با نقش های اصیل ایرانی فراوری می گردد.

با این تفاوت که در گذشته روفرشی با دستگاه های ماکویی بافته می شد اما امروزه دستگاه های مدرن ماشینی انواع طرح ها و نقش های متنوع را روی روفرشی نقش می زنند؛ نقش های زیبا و پرطرفداری چون شاه ترمه، شاه نشین، شاهکار، شاه گل، سایدنا و شاهسوند. باوجود این قدمت و تنوع رنگ و طرح، روفرشی بافی در یزد هم این روزها تحت تأثیر شرایط مالی قرار گرفته و با چالش ها و فرازونشیب های بسیاری روبرو است.

ارزآوری صادرات 60درصدی

فراوری روفرشی در یزد دیگر به شکل سنتی نیست و این هنر-صنعت هم مانند بعضی صنایع دیگر همزمان با صنعتی شدن جان تازه ای گرفته و با گسترش کارگاه های فراوری روفرشی به کارخانه های عظیم، این محصول در کشور توانسته به عنوان یک کالای مصرفی حرفی برای گفتن داشته باشد.

دبیر انجمن صنایع نساجی یزد با اشاره به نیم قرن سابقه روفرش بافی در این استان به جام جم می گوید: این هنر 50ساله که با مواد اولیه صددرصد ایرانی و بومی فراوری می گردد، امروز نه فقط در ایران مشهور است که شهرت دنیای نیز دارد.

مجتبی دستمالچیان با بیان این که 90درصد سهم روفرشی بازار ایران متعلق به استان یزد است، می افزاید: هم اکنون 160واحد فراوری روفرشی با کارگرفتن 600 ماشین بافندگی با ظرفیت فراوری سالانه یکصد میلیون مترمربع در استان فعال است. به گفته وی، 60درصد روفرشی های یزد به خارج از کشور صادر می گردد و کشورهای قرقیزستان، ترکمنستان، امارات متحده عربی، پاکستان، افغانستان، قطر، کشورهای آسیای میانه، عراق و عمان عمده کشورهای هدف صادراتی روفرشی یزد هستند. دبیر انجمن صنایع نساجی استان درخصوص ارز آوری این محصول برای کشور می گوید: ارزش افزوده روفرشی و صادرات آن به کشورهایی همچون ژاپن، کره و کشورهای اروپایی باعث شده این صنعت اهمیت و صندلی ویژه ای در ایجاد اشتغال پایدار برای صنعت استان و کشور پیدا کند، طوری که هم اکنون بالغ بر 3000نفر به طور مستقیم در استان مشغول فعالیت در این حوزه هستند.

2برابر قیمت های دنیای

طبیعتا این هنر- صنعت هم مثل بسیاری از مشاغل دیگر و به دلیل عواملی ازجمله تحریم مالی درگیر مسائلی است که فراورینمایندگان را در تنگنا قرار داده است.

دستمالچیان دراین باره می گوید: متاسفانه به دلیل وجود تحریم ها و تورم و به تبع آن افزایش نرخ دلار و افزایش قیمت تمام شده محصول، صادرات روفرشی دیگر توجیه مالی ندارد و فراورینمایندگان این محصول عملا بازار رقابت خود را در خارج کشور از دست داده اند.

به گفته وی، مهم ترین مشکل فراورینمایندگان، بالابودن بیش از حد قیمت مواد اولیه پتروشیمی ها در ایران است که باعث شده قیمت های پایه ای که در بورس عرضه می گردد نزدیک به دوبرابر قیمت های دنیای باشد و صادرات را غیرممکن کند. مشکل دیگر این است که با توجه به قدمت و سابقه فراوری روفرشی در استان، جهت بهتر شدن کیفیت روفرشی بیشتر فراورینمایندگان احتیاج به متخصصان طراحی و دانش روز نساجی دارند که در حال حاضر از آن بی بهره اند.

مبنای قیمت مواد اولیه چیست؟

مدیرعامل یکی از شرکت های فراوریی که از فراورینمایندگان برتر استان در حوزه صنعت روفرشی و فرش سبک نیز هست و بیش از90درصد محصولات شرکتش به کشورهای عراق، آفریقایی، روسیه و اروپایی صادر می گردد نیز در گفت وگو با جام جم از مسائل این حوزه می گوید.

محسن نیکزاد افزایش بی سابقه قیمت مواد اولیه برای روفرشی را مهم ترین معضل جدی این صنعت در شرایط فعلی عنوان می نماید که باعث می گردد قیمت تمام شده محصول بسیار گران و برای مصرف نماینده بدون صرفه مالی باشد.

به گفته وی، مواد پتروشیمی (مواد اولیه نخ های پلی استر) عرضه شده در بورس زیر20هزار تومان است، ولی با توجه به رقابت در بورس و عوامل دیگر، نخ با قیمت 45هزار تا 50هزار تومان به دست کارخانجات بافندگی می رسد درحالی که محدوده قیمت تمام شده نخ حدود 35 -30هزار تومان است و این رانت بازی کمر فراوری را شکسته است.

وی می افزاید: اقدامات شرکت پتروشیمی شهید تندگویان و زنجیره های فراوری نخ در کشور علت به وجودآمدن این شرایط است و فراورینماینده پارچه داخلی نخ فراوریی را معادل دلار 30هزارتومانی از این شرکت ها می خرد و کالای فراوریشده را با دلار 22هزار تومانی صادر می نماید که این شرایط برای فراورینماینده یعنی تعطیلی واحد فراوریی .

سوغاتی مناسب برای دنیاگردان

وقتی وارد خیابان های مرکزی شهر می شویم با انواع و اقسام محصولات و صنایع دستی یزدی روبه رو می گردیم که حتی تماشایش می تواند برای مسافران و دنیاگردان جذاب باشد.

روفرشی یزدی یکی از آنهاست که بر سردر هر مغازه ای آویزان است و می تواند سوغاتی خوبی برای مسافران و دنیاگردان باشد.

معاونت دنیاگردی اداره میراث فرهنگی استان یزد در مورد این صنعت و جذابیت هایش برای جذب دنیاگرد به ما می گوید: استان یزد بیشتر به عنوان قطب فراوری منسوجات خصوصا منسوجات سنتی شناخته می گردد و روفرشی به شکل فراوری کارگاهی و با استفاده از ماشین آلات نیز در زمره سوغات یزد قرار گرفته است.

هما خورشیدی به سایر منسوجات یزدی اشاره نموده و می گوید: دست بافته های سنتی یزد ازجمله پارچه های دارایی، کاربافی، دستمال یزدی و... به عنوان صنایع دستی و هنر سنتی و سوغات یزد محسوب می شوند ضمن این که ترمه یزد نیز به عنوان سوغات هواداران زیادی دارد.

وی با بیان این که به طورکلی صنایع دستی و سوغات هر منطقه ازجمله جاذبه های دنیاگردی آن خطه محسوب می گردد، می گوید: اما از آنجا که شیوه فراوری روفرشی با دستگاه و در کارگاه های فراوریی صنعتی است، صنایع دستی محسوب نمی گردد، ولی با تنوع فراوری و افزایش کیفیت، این محصول نیز می تواند سوغات خوبی برای دنیاگردان باشد.

دنیاگردپذیری یزد، فرصتی برای روفرش بافی

یزد استانی دنیاگردپذیر و یکی از قطب های دنیاگردی ایران است. دنیاگردانی از سراسر ایران و دنیا طی سال به این استان سفر می نمایند، به ویژه آن که شهر یزد ثبت دنیای هم شده و شهره در دنیا است.

به گفته دستمالچیان، می توان از این موقعیت و ظرفیت عظیم و ویژه برای پیشرفت و رونق صنعت روفرشی بافی هم بهره برد. کافی است روفرشی یزد مورد توجه ویژه قرار گرفته و برند خاص خود را بیابد و فراورینمایندگان هم به فراوری این محصول در سایزهای مختلف و مورد پسند دنیاگردان روی بیاورند.

کاظم صادقپور - جام جم یزد