گفت وگو؛ راه حل کاهش آسیب های اجتماعی و فرهنگی در دانشگاه - مجله کالارنا

در نشست تخصصی بررسی شرایط آسیب های اجتماعی در دانشگاه ها، آسیب های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه ها، دلایل ساختاری و خرد شکل گیری آسیب ها، پیامدهای آسیب های اجتماعی و فرهنگی حوزه دانشگاه در سطح دانشگاه و جامعه و راه چارههای برون رفت از این شرایط بررسی شد.

حسین فرختار، معاون فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی گیلان، با بیان اینکه عصر حاضر در یک پیچ تاریخی واقع شده است، اظهار کرد: تمدن بشری در حال تغییر و تحول است و این تغییر و تحول از دو عامل تحول در نظام انرژی و تحول در فناوری اطلاعات نشات می گیرد.

وی جوامع را متاثر از واقعیت های تاریخی دانست و افزود: امروزه با نسلی روبرو هستیم که تحولات عظیمی را در پیش دارد و به نظر می رسد باید نسبت به این تحولات جدید رویکرد و نگاه جدیدی داشته باشیم و آن را پدیده اجتماعی بدانیم.

معاون فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی گیلان پدیده های اجتماعی را زنده و پویا دانست و شرح داد: باید پدیده های اجتماعی را بپذیریم و آن را مدیریت کنم، نه اینکه راه مقابله و مبارزه را در پیش بگیریم.

فرختار به نقش اثرگذار جمهوری اسلامی در شکل گیری تحولات اشاره و بیان کرد: طی چهار دهه گذشته با تضعیف حافظان سنت روبرو هستیم و تضعیف حافظان سنت منجر به این شده که جامعه به سرعت با سنت خداحافظی کند و ما را در شرایط بی ثباتی در سنت ها قرار دهد.

وی با اشاره به پرداختن لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی به موضوع شرکت موثر زنان در انتخابات، یادآور شد: این لایجه تحت فشار مذهبیون عقب نشینی کرد، اما همین جامعه در جریان پیروزی انقلاب و طی چهل سال گذشته جایگاه ویژه ای برای حضور سیاسی و اجتماعی و علمی قشر زن قائل بوده و امروز زنان نقش های اساسی را بر عهده دارند.

راهی جز گفت وگو، همکاری، مدارا و گذشت نداریم

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه کاهش فرزندآوری فرصت های عمومی را برای بانوان افزایش داده است، گفت: اگرچه کاهش تعداد فرزندان تعادل جمعیتی را بر هم زده و سن ازدواج را بالا برده است، اما بانوان در مقابل فرصت ادامه تحصیل و اشتغال را پیدا کرده اند و زیست اجتماعی آنان نسبت به گذشته بیشتر شده است. به دنبال این زیست اجتماعی هویت های مستقل شکل گرفته و انسانی که هویت مستقل یافته هرگز حافظ سنت نخواهد بود و خط شکن می گردد.

فرختار با بیان اینکه قبل از انقلاب 70 درصد جمعیت ایران روستایی بودند، افزود: امروز تنها 25 درصد جمعیت کشور را روستاییان تشکیل می دهند لذا با هجوم روستاییان به شهرها روبرو هستیم. البته روستاییانی که توانایی الحاق به حوزه شهری را ندارند حاشیه نشین شده اند و حاشیه نشین نمی تواند حافظ سنت باشد.

معاون فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی گیلان با اشاره به اقتدار و هژمونی علمای عظام و روحانیت در جریان تحولات تاریخی ایران طی سده اخیر، گفت: در گذشته ایمان جزء لاینفک شریعت بود، اما امروز دین ورزی مردم تغییر کرده و شاهد جدایی ایمان از شریعت به ویژه در جوانان با رویکرد گرایش به عرفان های کاذب هستیم.

وی توسعه را یک فرایند طبیعی در جوامع دانست و گفت: همواره تحولات توسعه آفرین در جامعه شکل می گیرد و لذا به این تحولات باید نگاه مسئله محور داشته باشیم؛ نه آسیب شناسانه.

این مدرس دانشگاه عصر حاضر را نیازمند تاب آوری دانست و متذکر شد: با مسئله شکاف بین نسلی روبرو هستیم و سرعت تحولات، شتاب فاصله بین والدین و فرزندان را بیشتر کرده است لذا نباید انسان را تنها یک شیء ببینیم.

وی با بیان اینکه همه انسان ها به دنبال رفاه، رضایتمندی و معنای هستی هستند، افزود: امروز دانشجویان این سه مولفه را در دانشگاه یافت نمی کنند و با بیکاری چند برابری جوانان تحصیلکرده نسبت به افراد دانشگاه نرفته روبرو هستیم.

فرختار بر فهم و کنش مشترک تاکید کرد و یادآور شد: جامعه باید تاب آور بوده و قدرت ترمیم داشته باشد تا شکاف ها پر گردد و هیچ راهی جز گفت وگو و همکاری و مدارا و رواداری و صبر و گذشت نداریم.

فرهنگ و مردم شناسی تنها راه نجات کشور است

سید هاشم موسوی، رئیس پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان نیز در ادامه، توجه به فرهنگ و مردم شناسی را تنها راه نجات کشور در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی دانست و اظهار کرد: مردم نگاری شاخص ترین روش پژوهش در مردم شناسی است.

وی از مجموعه مخاطرات اجتماعی و فرهنگی تعبیر به آسیب های اجتماعی و فرهنگی کرد و افزود: دو واژه اجتماع و فرهنگ از نگاه مردم شناسی مفاهیم متمایز دارد. در واقع زمانی از اجتماع استفاده می کنیم که تاکید ما بر کنش متقابل است، اما به کار بردن واژه فرهنگ بر شیوه های اندیشیدن تاکید دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان دانشجو را قلب دانشگاه دانست و افزود: مفهوم دانشجو با مفهوم جوانی همراه است و جوان شرایط خاص سنی و فکری و روحی و روانی دارد لذا باید مقتضیات این دوره را در نظر بگیریم.

موسوی با بیان اینکه دانشگاه جلوتر از جامعه حرکت می کند، متذکر شد: دانشگاه در حوزه آسیب های اجتماعی و فرهنگی نسبت به جامعه عملکرد بهتری دارد و از دانشگاه چنین انتظاری هم می رود.

وی حجم بالای دانشجو و مدرک را موجب کاهش کیفی خروجی دانشگاه دانست و گفت: مسائل اجتماعی و فرهنگی نیازمند تاریخ و جامعه شناسی است و لذا باید اصالت و اخلاق را مورد توجه قرار دهیم.

رئیس پژوهشکده گیلان شناسی مسائل اجتماعی و فرهنگی را دارای ابعاد ذهنی و عینی دانست و یادآور شد: مسئولان مسائل اجتماعی و فرهنگی را برای جامعه ملموس کنند.

موسوی افزود: سیاستگذاران فرهنگی و آموزشی باید با بازگشت به اصالت و اخلاق زمینه خروج نسل جوان از ابتذال در همه عرصه های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی را فراهم کنند.

امور دانشگاه به دانشگاهیان واگذار گردد

رضا علیزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان نیز، با تاکید بر لزوم بررسی مسائل مربوط به دانشگاه با رویکرد جامعه شناسی؛ نه آسیب شناسی، یادآور شد: رسالت دانشگاه علم آموزی است و باید به تحلیل ساختاری و خرد این جایگاه بپردازیم.

وی فرایند نقد را شامل بیان مسائل و مسائل، تحلیل آنها و ارائه راه چاره دانست و گفت: نقد ذات دانشگاه است، اما هنوز ذات دانشگاه به معنای مدرن آن را قبول نداریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان مدرک گرایی را یکی از مسائل ساختاری نهاد دانشگاه در ایران دانست و شرح داد: افزایش حس مهاجرت تحصیلکرده ها، عدم امید به آینده و بی انگیزگی به واسطه ناکارآمدی ساختاری این نهاد شکل گرفته است.

علیزاده با بیان اینکه سه گانه نظام سیاسی، دانشگاه و گروه های اجتماعی در افزایش مدرک گرایی نقش دارد، گفت: دور شدن از اصالت علم در دانشگاه زیاد شده است و اعتماد به ساختارهای سیاسی و اجتماعی وجود ندارد و امید به آینده در دو سطح فردی و اجتماعی کاهش یافته و با افزایش عافیت طلبی روبرو هستیم.

وی با تاکید بر لزوم استقلال دانشگاه از قدرت سیاسی، متذکر شد: سیاست زدگی بزرگترین سم برای دانشگاه است. همچنین به شدن نیازمند بازتولید علوم انسانی و واگذاری امور دانشگاه به دانشگاهیان هستیم.

دانشگاه به آینده پژوهی نیاز دارد

کاظم فلاحی، مسئول امور پژوهشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان نیز در این نشست، با بیان اینکه همه جوامع بشری در همه برهه های تاریخی با آسیب های اجتماعی و فرهنگی روبرو هستند، تاکید کرد: نمی توان هیچ جامعه انسانی پیدا کرد که مبرا از آسیب باشد.

وی افزود: به دنبال انقلاب صنعتی و رشد فزاینده علم و فناوری و صنعت، شاهد انفجار جمعیت، افزایش مهاجرت و تغییرات شگرف در سبک زندگی همچون سست شدن بنیان خانواده و کاهش مهارت های فردی و اجتماعی در روبروه با مسائل بودیم.

این مدرس دانشگاه روان شناختی و جامعه شناختی فرهنگی و اجتماعی را نیازمند مسئله یابی دانست و اظهار داشت: از دیدگاه جامعه شناختی تغییر و تحول فرهنگی و اجتماعی در حوزه مسئله فرهنگی و اجتماعی جای می گیرد، در حالی که آسیب رفتارهای نابه هنجار مغایر با عرف تلقی می گردد.

فلاحی با اشاره به درهم تنیدگی مسائل اجتماعی و فرهنگی، افزود: متاسفانه جامعه توانایی ایجاد رابطه و معنا را ندارد که به واسطه عدم گفت وگو ایجاد شده است. بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی دانشجویان از جمله مهاجرت، افت تحصیلی، بی بندوباری نسبت به هنجارها و... باید با گفت وگو انجام گردد.

وی با بیان اینکه دانشجو تحت تاثیر سه عامل فرد، خانواده و جامعه است، شرح داد: باید تقابل سنت و مدرنیته را از بین ببریم و یک دانشجوی مطالبه گر به یک دانشجوی مشارکت کننده تبدیل گردد تا گسست فرهنگی و اجتماعی نداشته باشیم. امروز دانشگاه ها نیازمند جایگزینی تفکر پویا و دینامیک به جای تفکر ایستاست.

مسئول امور پژوهشی ارشاد اسلامی گیلان دانشگاه را نیازمند آینده پژوهی دانست که از رهگذر گفت وگو و دیالوگ میسر می گردد و افزود: در گفت وگو باید از اسلوب و روش های منطقی پیروی کنیم تا منجر به خرد جمعی گردد.

ماموریت دانشگاه تربیت نیروی انسانی در خدمت جامعه باشد

جواد نظری مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان نیز، جامعه را مجموعه ای از عناصر انسانی منسجم و به هم متصل دانست و اظهار کرد: هر چیزی که این انسجام و اتصال را بر هم بزند یک آسیب است. امروز دانشگاه ما از حیث آموزشی و فرهنگی دچار آسیب شده، زیرا نیروی انسانی خروجی از دانشگاه با جامعه احساس بیگانگی دارد.

وی دانشگاه را موتور محرک جامعه دانست و ادامه داد: دانشگاه یک نهاد آموزشی است و خودش را جدا از جامعه می داند و به دنبال تغییر راستا حرکت جامعه است لذا دانشگاه هر چیز جدید و تازه ای را می پذیرد و سنت ها را زشت و عقب مانده می داند. این در حالی است که هرچقدر سنت ها پررنگ تر باشد آسیب های اجتماعی و فرهنگی کمتر می گردد.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه رویکرد ضد سنت دانشگاه با انسجام اجتماعی و فرهنگی مقابله می کند، گفت: ماموریت دانشگاه باید تربیت نیروی انسانی در خدمت جامعه باشد و اقشار مختلف جامعه که امروز با آنان روبرو هستیم، خروجی دانشگاه هستند.

نظری مقدم با اشاره به وجود حس ناامیدی نسبت به آینده در دانشجویان، بیان کرد: دانشگاه نباید موجب سنت زدایی و ایرانی زدایی گردد. این در حالی است که سنت ها نسل به نسل منتقل می شوند و در دل سنت بازآفرینی وجود دارد.

وی با بیان اینکه دانشگاه باید هویت ایرانی خود را پیدا کند و از ایرانی زدایی دور گردد، گفت: مبارزه با سنت باید از ساختار سیاسی برود و نخبگان ضد تاریخ و ضد جغرافیای ایران عمل نکنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با تاکید بر لزوم گزینش و احیای مجدد عناصر هویتی، متذکر شد: از دل تاریخ و سنت راه چارههای اجتماعی و فرهنگی بیرون می آید لذا باید درک مشترک و قدرت تحمل نظرات مخالف را داشته باشیم.

اهالی قدرت و خانواده ها را به گفت وگو فرابخوانیم

علی یعقوبی، مدیر انجمن جامعه شناسی ایران در دانشگاه گیلان نیز در پایان، خشونت و اعتیاد را از جمله آسیب های اجتماعی دانست و گفت: در سیستم دانشگاه با آسیب های اجتماعی کمتری روبرو هستیم.

وی با بیان اینکه آسیب های اجتماعی و فرهنگی در طی یک فرایند شکل می گیرد، گفت: عدم تعهدپذیری، بی مسئولیتی، مصرف دخانیات، گرایش به مصرف الکل، حس مهاجرت، دل زدگی، یکنواختی، بدبینی و ناامیدی در دانشجویان مشاهده می گردد که می تواند جنبه های اقتصادی، فرسایش اخلاقی، ضعف های فرهنگی و... داشته باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با اشاره به افزایش خودمحوری در جامعه امروز، یادآور شد: بشر تاریخ مند بوده و همواره خودش را اصلاح می کند و اگر مرتکب خطایی در فرایند فرهنگی و اجتماعی گردد، باز می گردد و درصدد جبران آن برمی آید لذا باید به جامعه به ویژه جوانان امیدوار باشیم.

وی با بیان اینکه باید اهالی قدرت و خانواده ها را به گفت وگو فرابخوانیم، گفت: گفت وگو نیازمند تحمل و تاب آوری است تا بتوانیم خسارت های مادی و معنوی ناشی از آسیب های اجتماعی و فرهنگی را احصا و برطرف کنیم.