خبرنگاران شرق شناس گرجی: شاهنامه فردوسی باعث رونق ادبی گرجستان شد - مجله کالارنا

با ما سفر کنید و با تور گرجستان از زیباترین کشور اروپا دیدن کنید و شهر زیبای تفلیس را ببینید.

چولوخادزه پنجشنبه شب در وبینار حضور شاهنامه در گرجستان که با همت قطب علمی فردوسی و شاهنامه برگزار گردید، تاثیر ادبیات شاهنامه ای بر زبان و ادبیات گرجی را به چهار دوره پیش از اسلام، سده های پنجم تا هفتم هجری، عصر صفویان و قرن بیستم تقسیم کرد.

وی گفت: در اواخر دوره اشکانی و به ویژه در دوران ساسانی، بسیاری از عناصر اساطیر ایرانی به فرهنگ گرجستان نفوذ کرد. وام واژه هایی مانند دیو یا اسامی خاصی مانند پریدون (فریدون) یا اسفندیار از آن جمله اند.

چولوخادزه ضمن تاکید بر اینکه بعضی اساطیر ایرانی، قرن ها پیش از نگارش شاهنامه فردوسی در ادبیات گرجی رایج بوده است، گفت در زندگی نامه پادشاهان گرجستان که در قرن 11 میلادی با استفاده از منابع پیش از اسلام گرجی گردآوری شده، آمده است: در آن دوران، در سرزمین طلوع خورشید، ایرانیان از نژاد نبرود (هخامنشی)، مقتدر شدند و از میان آن نژاد، قهرمانی به نام فریدون برخاست و بیورسپ، فرمانروای مارها را به زنجیر گرفتار کرد و به کوهی بست که برای انسان دسترسی ناپذیر بود. چنانکه در زندگی نامه ایرانیان نوشته شده، فریدون بر تمام سرزمین ایران مسلط شد و به کشورهای دیگر سپهسالاران عظیم خود را گمارد و بعضی از آن کشورها را خراج گزار کرد.

این شرق شناس در تفسیر متن یادشده، گفت: سرزمین طلوع خورشید، احتمالا همان خراسان است. همچنین در متون کهن گرجی، به هخامنشیان، خاندان نبرود می گفتند که این موضوع به فتح بابل توسط کورش و ملقب شدن او به شاه بابل یا شاه نبرود مربوط است. بیورسپ (دارنده 10 هزار اسب) نیز لقب ضحاک در شاهنامه است.

الکساندر چولوخادزه اضافه کرد: در قرن های پنجم تا هفتم هجری، شاهنامه فردوسی وارد ادبیات و فرهنگ گرجستان شد و حتی جای خود را در زندگی معنوی گرجیان باز کرد. در همین دوره است که نام های خاص شاهنامه به وفور وارد گرجستان شد. رستم، سهراب، تهمتن، تهمینه، مهراب، گودرز، بیژن، زال، تهمورث، سیاوش، کیخسرو، جمشید، منوچهر، نوذر، خسرو، لهراسپ، کتایون، سام، آرش، ایرج، بهرام، رودابه، بهمن، کیکاووس، نریمان، چوبین، جاماسپ و... با اندکی تفاوت در تلفظ، نام های ایرانی هستند که از همین دوره در گرجستان رایج شده اند.

وی درباره اینکه چرا با وجود تاثیر شگفت انگیز شاهنامه فردوسی بر فرهنگ گرجستان در قرن های پنجم تا هفتم هجری، ترجمه های مکتوب شاهنامه به زبان گرجی از آن دوره بر جای نمانده است، گفت: حمله ویرانگر مغول ها به گرجستان و از آن شدیدتر، لشکرکشی های تیمور لنگ باعث از میان رفتن بسیاری از منابع تاریخی گرجستان شد. تیمور لنگ، ظرف پنج سال، هشت بار به گرجستان حمله و نصف جمعیت کشور را قتل عام کرد. در همین دوره، تفلیس، دو بار کاملا ویران شد و بسیاری از میراث فرهنگی و کتابخانه سلطنتی گرجستان از میان رفت.

این شرق شناس گرجی، دوره صفویان را عصر احیای روابط فرهنگی ایران و گرجستان دانست و گفت در این دوره، علاوه بر شاهنامه فردوسی، بسیاری از آثار ادبیات فارسی نیز به زبان گرجی ترجمه شد که از آن جمله می توان به این موارد اشاره نمود: یوسف و زلیخا (عبدالرحمن جامی)، خسرو و شیرین، فرهاد و شیرین، قابوس نامه، کلیله و دمنه، بختیارنامه، قصه چهاردرویش، روایت گرجی منظومه بهرام و گل اندام که ترکیبی از داستان های بهرام گور، بخشی هایی از شاهنامه، هفت پیکر نظامی گنجوی، امیرخسرو دهلوی و علیشیر نوایی است.

وی اضافه کرد: گرجیان در این دوره، مجذوب داستان ها و اخلاق و فرهنگ و منش پهلوانی، عشق، میهن دوستی، جانفشانی و ازخودگذشتگی در داستان های شاهنامه شده بودند. به همین دلیل، داستان های اساطیری شاهنامه به صورت منثور، منظوم و ترکیب نثر و نظم بارها به زبان گرجی ترجمه شد. همچنین بعضی داستان ها مانند رستم و سهراب، بیژن و منیژه و به ویژه داستان سیاوش وارد فرهنگ عامیانه مردم گرجستان شد.

چولوخادزه درباره ویژگی ترجمه های شاهنامه در عصر صفوی گفت: مترجم گرجی، گاه به داستان های شاهنامه، شاخ و برگ می داد یا در بعضی موارد، ادامه داستان را خودش می ساخت؛ چون مترجمان گرجی، جوابگوی علایق جامعه فئودال گرجستان در اواخر قرون وسطی بودند. به عنوان مثال، در روایت های گرجی شاهنامه، ایرانیان باستان، زرتشتی نبودند؛ بلکه به عنوان مظهر نیکی و پیروان حضرت مسیح معرفی شده اند که این هم از تاثیرهای بومی گرجستان بر شاهنامه است.

وی تاکید نمود: در سده های نهم تا دوازدهم هجری، شاهنامه در گرجستان به عنوان اثری جذاب، خواندنی و آموزنده، در کنار پلنگینه پوش (حماسه ملی گرجی) در نظام آموزش و پرورش جوانان و نوجوانان، جایگاهی والا یافت.

چولوخادزه گفت پس از تصرف گرجستان توسط روسیه، فرهنگ روسی و سپس غربی، اندک اندک گسترش یافت و تا اندازه ای باعث کم رنگ شدن عناصر فرهنگ و ادبیات ایرانی شد. با این حال، ما در قرن بیستم، شاهد انتشار پژوهش های زیادی در حوزه شاهنامه شناسی هستیم. همچنین کسانی که در سال 1934 میلادی، بخش هایی از شاهنامه را به گرجی ترجمه کردند، بنیان گذاران دانشگاه دولتی تفلیس هستند.

این استاد دانشگاه گرجستان، ضمن برشمردن ترجمه های معاصر شاهنامه، تاکید نمود که ترجمه منظوم خانم بلا شالواشویلی، شاعر و ادیب گرجی که در سال 2011 منتشر شد، یکی از بهترین ترجمه های شاهنامه به زبان های خارجی است؛ زیرا خود وی به شعر و ادبیات تسلط دارد.

الکساندر چولوخادزه این سخنان را پنجشنبه شب در وبینار حضور شاهنامه در گرجستان، اعلام کرد. این وبینار با همت قطب علمی فردوسی و شاهنامه برگزار گردید.