پژوهشگران تاریخ آگاهی کمی از حکومت های محلی گرجستان در دوره باستان دارند

به گزارش مجله کالارنا، به گزارش خبرنگاران، با فروپاشی حکومت هخامنشیان، فرمانروایان سلوکی هیچگاه نتوانستند تسلط خود را بر تمامی قلمرو هخامنشیان برقرار سازند. در نتیجه پس از فروپاشی هخامنشیان حکومت هایی نیمه مستقل در مناطق دوردست ایران از جمله قفقاز شکل گرفتند. فرایند تشکیل حکومت های نیمه مستقل محلی به سبب عدم وجود حکومتی قدرتمند، نظیر هخامنشیان و رقابت حکومت های ایرانی ِاشکانیان و ساسانیان با رومیان تا سده های بعد در قفقاز، و عدم تسلط کامل هیچ یک از این قدرت ها بر این منطقه، ادامه یافت.

پژوهشگران تاریخ آگاهی کمی از حکومت های محلی گرجستان در دوره باستان دارند

با ما سفر کنید و با تور ارزان گرجستان از زیباترین کشور اروپا دیدن کنید و شهر زیبای تفلیس را ببینید.

حکومت هایی که در دوره باستان در ارمنستان، گرجستان و اران تشکیل شدند، عبارتند از فارنابازیان گرجستان، اشکانیان گرجستان، خسرویان گرجستان، باگراتونی های گرجستان، ارنتیان ارمنستان، آرتاشسیان ارمنستان، اشکانیان ارمنستان، اشکانیان اران و مهرانیان اران بودند، که به لحاظ تبار شناسی بعضی از پژوهشگران بنیان گذاران این حکومت ها را ایرانی و بعضی دیگر، قفقازی می دانند. آنالیز دقیق تر متون تاریخی در کنارِ کنکاش در آثار باستانی به جا مانده از حکمرانان قفقاز در دوره باستان می تواند، ساختار سیاسی- فرهنگیِ حکومت های محلی قفقاز را در این دوران تعیین نموده و تا اندازه ای ابهاماتی که در ارتباط با تبار فرمانروایان این حکومت ها وجود دارد را رفع سازد.

ساختار سیاسی- فرهنگی حکومت های محلی قفقاز به ویژه از لحاظ ارتباط شان با ساختار متناظر در شاهنشاهی های ایران در دوره باستان، در بردارنده اهمیت فراوانی است. این ساختار از سوی پژوهشگران ایرانی مورد توجه قرار نگرفته است، و پژوهشگران غیر ایرانی نیز به ندرت تمایلی به آنالیز این ارتباطات از خود نشان داده اند. در این پژوهش، آنالیز دقیق منابع تاریخی قفقازی، اعم از منبع ارمنی یا گرجی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. این منابع تاریخی قفقازی، به جز اینکه که در بردارنده اطلاعات ارزشمندی در خصوص تاریخ ایران است، و می تواند برای اصلاح یا تکمیل منابع رومی و اسلامی در ارتباط با تاریخ ایران، مورد استفاده قرار گیرد، منبع اصلی برای آنالیز نهادهای سیاسی و ویژگی های فرهنگی حکومت های محلی قفقاز در دوره باستان است.

در مقدمه این پژوهش (کتاب تبارشناسی فرمانروایی های قفقاز در دوران باستان -هخامنشی، اشکانی، ساسانی تالیف علی علی بابایی درمنی) پس از بیان کلیات پژوهش منابع تاریخی خود را در پنج قسمتِ منابع گرجی، منابع ارمنی، منابع یونانی و یونانی، روایت های پهلوی و کتیبه های ایرانی و منابع اسلامی بیان شده، سپس به نقد این منابع پرداخته و در نهایت به معرفی پژوهش های نوین در خصوص تاریخ قفقاز در دوره باستان پرداخته است.

در فصل نخست به بیان کلیاتی در خصوص نام و جغرافیای قفقاز پرداخته شده و سپس پیشینه و تبار حکومت های محلی ارنتیان و آرتاشسیان ارمنستان و فارنابازیان گرجستان آنالیز شده است. در فصل دوم در خصوص حکومت های محلی اشکانی تبار و ساسانی تبار قفقاز سخن گفته شده است. در فصل سوم ساختار سیاسی حکومت های محلی قفقاز در دوره باستان آنالیز می گردد. در این بخش نقش اشراف قفقازی را در حکومت های محلی قفقاز و مناصبی که توسط آنها اداره می شد آنالیز شده است. سپس نگاهی به جامعه قفقاز در دوره باستان شده است.

در فصل چهارم و پایانی کتاب، تاثیر حکومت های محلی قفقاز در دوره باستان بر ساختار فرهنگی آن سرزمین آنالیز شده است. در این فصل شاخصه های مهم فرهنگی از جمله، تاریخ نگاری، دین و آثار باستانی قفقاز آنالیز شده است. در این راستا، نمادهای سیاسی- فرهنگی ای که شاهان قفقاز به منظور کسب مشروعیت از آن سود می برده اند، نیز مورد آنالیز قرار گرفته است. این پژوهش همچنین بازتاب فرهنگ و نوع زندگی فرمانروایان قفقاز در دوره باستان را بر فرهنگ مادی و معنوی مردم قفقاز در دوره باستان آنالیز می نماید. از دیگر موارد مورد بحث در این پژوهش، آنالیز اهمیت رسمیت یافتن مسیحیت در ابتدای سده چهارم میلادی در قفقاز است.

پس از رسمیت یافتن مسیحیت در قفقاز به دست حکومت های محلی آن سامان و همچنین رواج این آیین در میان مردمان قفقاز، سرزمین قفقاز وارد یکی از دوره های سرنوشت ساز تاریخ خود می گردد. گرویدن مردمان قفقاز به مسیحیت به ویژه از این حیث دارای اهمیت است که قفقاز در میان دو قدرت عظیم آن روزگار دنیا، شاهنشاهی ساسانی و امپراطوری بیزانس قرار داشت و جدایی مردمان قفقاز از آیین ساسانیان (مزدیسنا) و گرویدن آنها به آیین رایج در بیزانس (مسیحیت)، رقابت های این دو قدرت عظیم را در قفقاز به گونه ای دیگر رقم می زد.

نویسنده در بخشی از کتاب می نویسد: پژوهشگران از اطلاعات نسبتا مناسبی در خصوص حکومت های محلی ارمنستان از جمله ارنتیان، آرتاشسیان و اشکانیان ارمنستان در دوره باستان، برخوردارند. منابع رومی نیز دربردارنده اطلاعات فراوانی در خصوص این حکومت های محلی هستند؛ اطلاعات این منابع در خصوص ارمنستان به ویژه بدان سبب است که ارمنستان در دوره باستان، در نواحی مرزی شاهنشاهی های اشکانی و ساسانی و قلمروی امپراطوریِ روم و بیزانس قرار داشته است، و جزئیاتی در خصوص حکومت های محلی ارمنستان، در منابع رومی ذکر شده است. حال آنکه گرجستان برخلاف ارمنستان تا اندازه ای از نگاه مورخان رومی دورتر بوده است و بالطبع این مورخان اطلاعات کمتری در خصوص حکومت های محلی گرجستان به جز منطقه لازیکا در غرب گرجستان که منابع رومی به طور موقت در سده ششم میلادی به آن پرداخته اند در اختیار پژوهشگران دوران معاصر قرار داده اند.

از دیگر سو عدم آگاهی در خصوص منابع گرجی سبب شده است، حتی پژوهشگران اروپایی نیز، تا چندی پیش، یک تبارشناسی دقیق از این حکومت های محلی ارائه ندهند. اما در ایران متاسفانه، آگاهی به مراتب کمتری از حکومت های محلی گرجستان در دوره باستان در میان پژوهشگران رشته تاریخ وجود دارد، چه رسد به آنکه پژوهشی مستقل در ارتباط با ساختارهای سیاسی فرهنگی این حکومت های محلی ارائه گردد. در این پژوهش تلاش می گردد تا با بهره گیری از تمامی منابع موجود تاریخی که به نوعی در ارتباط با سرزمین قفقاز در دوره باستان است، تبار فرمانروایان قفقاز در دوره باستان و ساخت فرهنگی و اجتماعی حکومت های محلی قفقاز در این دوره آنالیز گردد.

در این پژوهش تلاش شده تا تاثیر یا عدم تاثیر تغییر دین مردمان قفقاز را بر آداب و رسوم و آیین های ملی آنها آنالیز گردد و همچنین تاثیر این تغییر را بر ساختار سیاسی حکومت های محلی قفقاز ارزیابی کند. نکته دیگر شایسته توجه، جغرافیای پژوهش است؛ در این پژوهش، حکومت های محلی قفقاز در دوره باستان، در کنار یکدیگر مورد آنالیز قرار می گیرند، با اینکه بعضی از پژوهشگران معاصر، تاریخ مناطق مختلف قفقاز را جدا از یکدیگر و از جهات گوناگون مورد آنالیز قرار داده اند، با این حال هنگامی که سخن از حکومت های محلی قفقاز در دوره باستان است، بهتر آن است تا آن حکومت ها را در پیوستگی با یکدیگر و در چارچوب یک کلیت جغرافیایی، یعنی قفقاز، مورد آنالیز قرار گیرد، زیرا دودمان های حکومتگر قفقاز در طول تاریخ و به ویژه در دوره باستان با یکدیگر خویشاوند بوده، و به سبب همین همخونی و تبار مشترک، نقش مهمی در تحولات سیاسی و فرهنگی یکدیگر دارا بوده اند. برای نمونه نمی توان تحولات سیاسی اشکانیان گرجستان را بدون توجه به تحولات سیاسی ارمنستان، تحت حکومت پسرعموهای اشکانیان گرجستان، یعنی اشکانیان ارمنستان، آنالیز کرد.

کتاب تبارشناسی فرمانروایی های قفقاز در دوران باستان -هخامنشی، اشکانی، ساسانی تالیف علی علی بابایی درمنی در 538 صفحه، شمارگان 550 نسخه و بهای 95 هزار تومان از سوی انتشارات هزار کرمان منتشر شد. این کتاب در سی و هشتمین دوره جایزه کتاب سال در سال 1399، به عنوان کتاب شایسته تقدیر در بخش کتاب های تاریخی برگزیده شد.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران
انتشار: 31 فروردین 1400 بروزرسانی: 31 فروردین 1400 گردآورنده: kalarena.ir شناسه مطلب: 1631

به "پژوهشگران تاریخ آگاهی کمی از حکومت های محلی گرجستان در دوره باستان دارند" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "پژوهشگران تاریخ آگاهی کمی از حکومت های محلی گرجستان در دوره باستان دارند"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید